Interview met Marc Verbraak

Voorzitter stuurgroep programma APV

De stuurgroep APV fase 2 is (per 1 november 2022) van start. Marc Verbraak is voorzitter. Hoogste tijd om hem nader voor te stellen én met hem in gesprek te gaan over zijn kijk op het vak, drijfveren, zijn aanpak en APV-ambities. 

Marc Verbraak (Lid Raad van bestuur Pro Persona en Klinisch psycholoog) is getrouwd, heeft twee uit huis wonende zonen, is zeer gepassioneerd over zijn vak waar thuis onder andere met zijn vrouw – GZ-psychologe – regelmatig over wordt gesproken. Jarenlang was Marc ook hoofdopleider en hoogleraar. Kortom hij is veelzijdig bezig met het vak. Het is niet alleen psychologie wat de klok slaat. Onder andere is Marc in het weekend met regelmaat in de tuin te vinden. Hij zou het nu niet anders willen maar in een tweede leven zou hij graag meubelmaker zijn. Een mooie mix van design en ambachtelijk werk, met een fysiek eindproduct. Voorlopig houdt hij het bij de tuin en vindt hij zo een mooi evenwicht tussen werken met hoofd én handen.

Marc is in 1982 begonnen met zijn studie psychologie in Nijmegen: neuro-revalidatie psychologie. ‘Wat gebeurt er in dat brein? Ik vind dat machtig interessant. Mijn idee om niet de klinische kant op te gaan, is heimelijk mislukt,’ lacht hij. De banen lagen in die tijd niet voor het oprapen en via een stage, scripties en omzwervingen is hij in Delft alsnog de klinische kant opgerold.

Puzzels oplossen 

‘Dingen bij elkaar brengen waarvan ik denk dat die samenhangen, en dan iets krijgen dat hopelijk beter is dan daarvoor. Dat is wat ik leuk vind aan mijn werk. Puzzels oplossen. Mensen hebben een probleem en hoe los je dat op? Hoe laat je het verdwijnen, als dat al kan. Of in ieder geval: hoe zorg je ervoor dat mensen door een  behandeling er minder last van hebben? Om daar te komen heb je protocollen en richtlijnen tot je beschikking en ondanks dat blijft het puzzelen,’ zegt Marc. 

Man van protocollen

‘Jij bent de man van de protocollen zeggen ze vaak. Het zijn richtlijnen, oftewel handvatten en per patiënt zul je goed moeten kijken hoe je die toepast. Het is voor een deel techniek. En daaromheen zit je eigenheid om relaties te leggen. Óf protocollen, óf relatie is het heersende beeld. Mijn stelling is dat het én -én is. Daar ging mijn oratie ook over. Het is de taak van een psycholoog om een sfeer te creëren waarbij de client open durft te zijn. De informatie van de client krijgt je niet zomaar op een presenteerblaadje,’ aldus Marc.

Combineren van werkzaamheden

‘Gedurende mijn hele carrière ben ik niet alleen klinisch met patiënten bezig geweest. Ook met wetenschappelijke onderzoek, opleiden en uiteindelijk ook met management. Toen ik hier bij Pro Persona, bestuurder werd, heb ik mijn taken als hoofdopleider van de GZ-opleiding én het hoogleraarschap vanuit de leeropdracht Gezondheidszorgpsychologie neergelegd. Zo kan ik focus aanbrengen in wat ik doe, alhoewel de combinatie van onderzoek, opleiden én management prachtig is.’

Emanciperen naar een zelfstandige professie 

‘In de tijd dat ik ermee begonnen ben en werd opgeleid, merkte ik aan alles dat het vak van gz-psycholoog en haar specialismen klinisch psycholoog en klinisch neuropsycholoog enorm in ontwikkeling was, en zich steeds meer aan het emanciperen was als bijna onafhankelijke, zelfstandige professie. Door de jaren heeft de GZ-psycholoog een veel onafhankelijker positie gekregen en wordt meer erkend in diens deskundigheid en verantwoordelijkheid.’

Álles is psychologie

‘Ik heb psychologie altijd een machtig en interessant vak gevonden,’ vertelt Marc enthousiast. ‘Ik zeg weleens álles is psychologie. Alles waar we mee te maken hebben of het nou gaat om communicatie over zorg, personeelszaken of over management: er komt zoveel psychologie bij kijken. Een heleboel weten we niet en een heleboel al wél, daar is onderzoek naar gedaan. Dat is allemaal kennis waar we uit kunnen putten. En daar mogen we trots op zijn. Het valt mij op dat psychologen zelfkritisch en genuanceerd zijn. Dat is een kracht én een zwakte. Te kritisch, te vals bescheiden: dan doe je jezelf geen recht.’ 

Het beeld van de psycholoog heeft zich naar zijn mening enorm ontwikkeld in verbeterende zin. ‘Het zijn de ouderen die de jongeren opvoeden, ook in ons vak. Dus we laten ons opleiden door het verleden. Dat is een valkuil.’ Juist daar wil Marc graag een verandering in bewerkstelligen. ‘Het programma APV heeft oog voor de toekomst en gaat zorgen voor flexibiliteit in de opleiding.’

Krachten bundelen

‘De profilering en professionalisering van de GZ-psycholoog in de gezondheidszorg beter voor het voetlicht krijgen, is onderdeel van mijn missie en een belangrijke reden geweest waarom ik opleider wilde worden. Ik ben betrokken geweest bij de oprichting van een beroepsvereniging en voorzitter geweest van het bestuur. Daarna heb ik de overstap gemaakt naar het voorzitterschap en bestuur van P3NL, een koepelorganisatie en platform van verschillende beroepsverenigingen. Mijn sterke overtuiging is: je doet dingen niet in isolement. Dat maakt je niet sterker. Ik geloof in het bundelen van krachten.’

Het is nooit klaar

Hoe zou Marc het APV-programma willen profileren? ‘Wat we hebben staan is al heel mooi en goed. Het vak bestaat immers nog niet zo lang, pas 25 jaar. We hebben nooit stilgestaan, we hebben al zoveel verbeterd, maar het is ook nooit klaar. In de beginjaren was het veld nog zo klein, dan vinden mensen elkaar wel als het gaat om verbeteringen. Inmiddels zijn de opleidingen zo groot geworden dat je daar veel meer regie op moet gaan voeren. In kwantiteit zijn er ook veel partijen bijgekomen. Met als gevolg dat er veel meer energie gestoken moet worden in het creëren van een plan of een netwerk en hoe die partijen op een goede manier bij elkaar kunnen komen. Dat gaat niet meer via via, dat moet je organiseren.’ 

Alles in beweging 

De maatschappij is in ontwikkeling, de gezondheidszorg ook. Dat betekent dat je wel aansluiting moet blijven houden met wat er van gezondheidszorgprofessionals in algemene zin gevraagd wordt. We leven in een tijd waarin veranderingen zich allemaal snel opvolgen. Dat zijn de ontwikkelingen die ervoor zorgen dat je je anders moet organiseren. Om op die manier de kwaliteit ook goed te borgen en neer te zetten. Ik zie het ook als mijn opdracht om te laten zien wat het belang is van psychologie voor de gezondheidszorg. Parallel daaraan loopt dat je het erg goed organiseert, professionaliseert en zorgt dat je meegaat met de tijd. En daar zit de waarde van de Opleidingsraad en APV. Vanuit die gremia zijn we dat grondig en professioneel aan het aanpakken.’

Daden bij woorden 

Mijn missie binnen APV is dat we daden bij het woord gaan voegen. Iets gaan neerzetten. EVC en aansluiting Master-GZ zijn we al 10 jaar mee bezig. Voor mij is dat niet nieuw, voor een hoop anderen wel. Het is heel erg ingewikkeld om beweging te krijgen in het vak. Dankzij de Opleidingsraad en APV begint het te werken. Precies om de reden die ik net noemde. Het veld is in korte tijd zó groot geworden, dat je iets nodig hebt om het veld goed mee te nemen én mee te krijgen. Het is eervol, en ik vind het ook heel leuk, dat ik ben gevraagd om na al die jaren van plaveien van de weg ook bij te dragen aan de concretisering van de ideeën waar ik – en velen anderen met mij – hard voor heb gemaakt. Hoe we ervoor gaan zorgen dat we die ambitie samen met het veld gaan realiseren? Een manier is via een opleidingsreglement. Verplichting gaat het duwen. Maar mijn voorkeur heeft het om mensen mee te krijgen vanuit de inhoud.’

Minimaal of maximaal tevreden

‘Ik ben tevreden als we dingen concreet maken. Als ik zie dat opleidingen concreet bezig zijn met de directe aansluiting master-GZ. Dat universiteiten, opleidingsinstituten en de praktijkopleidingsinstellingen elkaar daarin weten te vinden. Een ander belangrijk deel zijn de samenwerkingsverbanden. Die zijn er natuurlijk al, maar we willen veel meer vorm geven aan de structuur van de opleiding. En dat het normaal wordt dat je de opleiding doet over de verschillende sectoren heen. Ook belangrijk is de ontwikkeling van het nieuw vormgeven van de beroepsstructuur. Dat is een traject buiten APV. Maar het raakt APV, het opleiden en waartoe we opleiden, uiteraard. Dit traject kan parallel lopen, wel is het belangrijk dat we ervoor zorgen dat we daarmee in goede verbinding blijven.’

Als we erin slagen het programma APV goed tot uitvoering te gaan brengen dan zet je iets neer en vergroot je de waarde van het vak zoals dat in het kader van het Integrale Zorgakkoord gewenst wordt. Het verbinden van APV met andere onderwerpen en gezondheidsmaatschappelijke thema’s zie ik ook als mijn persoonlijke opdracht.’

Stuurgroep en tegenstellingen

‘Of we op één lijn zitten binnen de stuurgroep? Niet altijd en dat is logisch. De groepen worden juist zo ingericht dat zoveel mogelijk sectoren aan tafel zitten. Als je het niet eens bent wordt er heel goed over gesproken. Het is belangrijk om tegenstellingen en tegenspraak te duiden, zodat we de puzzel kunnen leggen. En zo voor elkaar zien te krijgen dat we uiteindelijk op één lijn komen. Mijn kracht? Over verschillen durven te spreken, te verbinden en laten inzien dat water bij de wijn soms nodig is. Als je recht tegenover elkaar gaat zitten dan komt er geen vooruitgang. De brede ervaring die ik meebreng uit mijn carrière helpt om te zorgen dat ik het gesprek op gang kan brengen én houden.’